BEYNE | بَيْنَ
Beyne بَيْنَ ifadesi “arasında, ortasındaˮ gibi anlamlara gelen bir zarftır. “İki el” manasındaki يَدَانِ kelimesine muzâf olduğunda cümleye göre “önceki veya önünde” gibi farklı manalar kazanır. Beyne, بَانَ fiilinin mastarı olarak zarf şeklinde kullanılmaktadır. Buna bağlı olarak “ayrılmak, uzaklaşmak; bir arada bulunmakˮ gibi zıt anlamlara gelmektedir. Genellikle en az iki varlığı gösteren isim, işaret ismi veya zamirlere muzaf olur. Ancak اَلْمَالُ بَيْنَ زَيْدٍ وَعَمْرٍو “Mal Zeyd ve ʿAmr arasındadır.ˮ cümlesinde olduğu gibi atıf harfi ile başka bir kelimenin bağlandığı müfred kelimelere de izafe edilebilir. Ayrıca بَيْنِي وَبَيْنَكَ “benimle senin aranda” örneğindeki gibi beynenin tekrar edildiği durumlarda müfred bir sözcüğe muzaf olabilir. Beyne, “bir şeyin iyisi ile kötüsü arasında (eşitlik)ˮ manasında بَيْنَ بَيْنَ şeklinde izafetsiz de kullanılmaktadır. بَيْنَا veya بَيْنَما şekliyle “iken” anlamındadır (el-Cevherī, eṣ-Ṣıḥāḥ, 5/2082, 2084; İbn Sīde, el-Muḥkem, 10/503; ʾIṣfehānī, el-Mufredāt, 67-68; Semīn el-Ḥalebī, ʿUmdetu’l-Ḥuffāz, 1/249-251; Ebū’l-Beḳā, el-Kulliyyāt, 233-234; Aḥmed Muḫtār, el-Muʿcemu’l-Mevsuʿī, 106; el-Kebīsī, Mevsūʿa, 2/73-74).
Kur’an’da 266 yerde geçmekte olup tamamında muzaf şeklindedir. Çoğunlukla mekan zarfı, kısmen de zaman zarfı olarak kullanılmıştır. Bu yerlerde şu anlamlardadır: 1. Arasında (el-Bakara 2/113; el-Enfāl 8/1). 2. Önceki (el-Baḳara 2/97). 3. Önünde (el-ʿArāf 7/17).
ḪİLĀLE | خِلَالَ
Ḫilāle خِلَالَ kelimesi “arasında, ortasında ve etrafında” gibi anlamlara gelen bir mekan zarfıdır. Ancak özellikle modern metinlerde zaman zarfı olarak da geçmektedir. Bu kullanımda ifade ettiği mana “esnasında” şeklindedir. Asıl anlamı “iki şey arasındaki yarık/boşluk” olan الْخِلَالُ zarf dışında farklı manaları da ifade etmektedir. Nitekim tekil bir kalıp olarak diş vb. şeylerin arasını temizlemek maksadıyla kullanılan “çöp/kürdanˮ, bir şeyi karıştırmak için kullanılan “demir veya odunˮ, خَالّ fiilinin mastarı olarak “dostluk” ve الخَلَّةُ kelimesinin çoğulu olarak “hasletler” gibi anlamlar taşımaktadır (Ḫalīl b. Aḥmed, Kitābu’l-ʿAyn, 1/440-441; Ezherī, Tehzību’l-Luġa, 6/572; el-Cevherī, eṣ-Ṣıḥāḥ, 4/1687-1688; İbn Sīde, el-Muḥkem, 4/512-519; ʾIṣfehānī, el-Mufredāt, 153-154; el-Halebî, ՙUmdetu՚l-Huffāz, 1/529-530; Aḥmed Muḫtār, el-Muʿcemu’l-Mevsuʿī, 173).
Kur’an’da sekiz yerde geçmektedir. Bu yerlerde şu manalardadır: 1. Arasında (el-İsrā 17/5). 2. Dostluk (İbrāhīm, 14/31).
KARŞILAŞTIRMA
Beyne ve ḫilāle “arasında, ortasında” manası bakımından yakın anlamlı olsa da bu kelimelerin arasında bazı farklar vardır. Nitekim beyne, bitişik olmayan ve birbirinden uzak iki varlığın arasını ifade etmek için kullanılır. Ḫilâle ise birbirine bitişik ve mesafenin az olduğu iki nesnenin arasını yahut ayrım noktasını belirtmektir. Buna ek olarak ḫilāle bir nesnenin parçaları arasında bulunan boşluk ve yarık anlamında da kullanılır. Beyne, zaman zaman aynı cümle içerisinde tekrar ederken bu durum ḫilāle için söz konusu değildir (el-Cevherī, eṣ-Ṣıḥāḥ, 5/2084; ʾIṣfehānī, el-Mufredāt, 68, 153; Ebū’l-Beḳā, el-Kulliyyāt, 233 el-Kebīsī, Mevsūʿa, 4/195).
بَيْنَ | خِلَالَ